گنبد سرخ مراغه

گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ترین بناهای موجود در مراغه‌است که در قسمت جنوب غربی شهر قرار دارد.

قدمت این بنا به دوره‌ی سلجوقیان باز می‌گردد.

بر اساس کتیبه‌های موجود: بنای گنبد سرخ در سال۵۴۲ هجری قمری به دستور عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیم و به وسیله بنی بکر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده‌است.

هیچ کتیبه و نوشته ای مبنی بر مقبره بودن بنا در دست نیست.

برخی از کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این بنا پیش از ساخت رصدخانه مراغه برای تعیین ماه‌های سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ‌های ایجاد شده بر ضلع‌های این بنا نشانگر این امر است.

شروع ساخت این بنا، پایان دوره‌ی رازی در معماری ایران و آغاز معماری آذری عنوان شده است.

یکی از ویژگی‌هایی که زیبایی‌بخش این بنا می‌باشد، تزئین سردر گنبد با کاشی فیروزه‌ای است.

اریک شوردر شرق‌شناس المانی، گنبدِ سرخ را شاهکار معماری جهان از نظر آجرکاری برشمرده است.

گنبد سرخ مراغه بنایی مربع‌شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلی که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و به وسیلهٔ هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پلهٔ ششم و هفتم جزء آستانهٔ درگاه محسوب می‌شوند.

این گنبد دارای ۴ ضلع بوده، کتیبهٔ ضلع شمالی نشانگر اسم و القاب بانی گنبد و تاریخ احداث بنا می‌باشد و کتیبهٔ ضلع شرقی و جنوبی آن آیات قرانی و ضلع غربی آن حاکی از نام سازندهٔ بنا می‌باشد.

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.