وزیر خواجه نظام الملک طوسی

ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق طوسی مشهور به خواجه نظام‌الملک طوسی وزیر مقتدر اهل سنت ایران در دوره سلجوقی، پایه‌گذار مدارس نظامیه، و یکی از مشهورترین وزرای تاریخ ایران زمین.

تولد و وفات:

خواجه نظام الملک، به سال ۴۰۸ هجری قمری در طوس چشم به جهان گشود. اجدادش از دهقان‌زادگان بیهق بودند. او در سال  ۴۸۵ هجری قمری در صحنه یکی از روستاهای نهاوند وفات نمود.

ویژگی‌های خواجه نظام الملک طوسی:

این وزیر اهل سنت ایرانی انسانی دیندار، متواضع و دانشمند بود که دانش‌ و دانشمندان را گرامی داشته و در کار وزارت نیز از بهترین‌ها بود.

مراقب اوقات نماز بود، روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه روزه می‌گرفت، بسیار صدقه می‌داد، بردبار و باوقار بود. از نیکوترین اخلاق‌ او توجه به دانشمندان و رشد دادن دانش و بنای مدارس، مساجد و رباط‌ها بود.

خدمات علمی و اجتماعی

خواجه علاوه بر رتق و فتق امور مملکتی دست به ایجاد مدارسی زد که در تاریخ بنام وی به مدارس نظامیه مشهور است و همان مدارس هستند که بعدها سرمشق دانشگاه‌ها شدند؛ که مهم‌ترین آن‌ها عبارت بودند از نظامیه‌های بغداد، موصل، نیشابور، بلخ، هرات، مرو، آمل، گرگان، بصره، شیراز، اصفهان.

در این مدارس درس‌های زیر تدریس می‌شد. فقه، حدیث، تفسیر، علوم ادبی، ریاضیات، طب و حکمت همچنین کلیه مدارس دارای کتابخانه‌های معتبر بودند

توجه ویژه به پژوهشگران و طالبان علم و دانش:

در مدارسی که این وزیر مقتدر اهل سنت ایران تأسیس نمود هر دانشجویی حجره‌ای خاص خود داشت و مقرری ماهیانه می‌گرفت. خوراک و خوابگاه نیز بر عهده دانشگاه بود. خواجه، نظامیه نیشابور را برای امام الحرمین ابوالمعالی عبدالملک عبدالله الجوینی ساخت. امام‌الحرمین به‌مدت بیست سال در این مدرسه به تدریس اشتغال داشت و شاگردانی همچون امام محمد غزالی تربیت کرد.

آثار علمی او:

مهمترین آثار وی عبارتند از: ۱-  کتاب سیاست‌نامه: یکی از مهمترین‌ کتاب‌هایی است که در علوم سیاسی پس از اسلام تألیف شده است

۲- همکاری با خیام در پردازش تقویم جلالی

شهادت:

خواجه نظام الملک سرانجام پس از خدمات ارزنده‌اش به ایران و اسلام توسط اسماعیلیان ترور شده و به اذن الله به شهادت رسید.