وزیر ابوالعباس اسفراینی

ابوالعباس فضل بن احمد اِسفَراینی از رجال مشهور اهل سنت ایران در دوره سامانیان و از وزیران غزنویان بوده است.

تولد و وفات:

از تاریخ تولد و آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست. آغاز فعالیت‌‌های حکومتی او در دربار سامانیان بوده‌است. او در سال  ۴۰۴ هجری قمری درگذشت.

ابوالعباس اسفراینی در دوران سامانیان:

ابوالعباس از دبیران معروف و اصحاب مشهور فایق سردار و کارگزار مشهور سامانیان بوده است. بنا بر گفته منشی کرمانی: «و از اعیان کُتّاب و نوّاب باب عمید الدوله فایق بود.

بر مسند وزارت:

ابوالعباس اسفراینی که از رجال بنام اهل سنت در تاریخ ایران می‌باشد در طول زندگی خود در مناصبی که بر عهده داشت، شایستگی و کفایت خود را به اثبات رسانید و به همین علت مورد توجه ناصرالدین سبکتکین قرار گرفت. پس از طرف وی به مقامات دولتی و بعدها نیز به وزارت منصوب شد.

اخلاق و منش ابوالعباس اسفراینی:

اسفراینی هنگامی که در بخارا زندگی می‌کرده خانه سدیدالدین محمد عوفی را برای سکونت اجاره کرده بوده‌است. ایشان در خصوص اسفراینی گفته‌اند که: او مردی عظیم، با مروّت و ضیف دوست بود.

فردوسی نیز چند بیتی در ستایش از اسفراینی سروده‌است:

کجا فضل را مسند و مرقد است                       نشستنگهِ فضلِ بِن احمد است

نَبُد خسروان را چنو کدخدای                به پرهیزِ دین و به رادی و رای

که آرامِ این پادشاهی بدوست                خِرَد بر سرِ نامداران از اوست

گشاده‌زبان و دل و پاک‌دست                پرستنده شاه و یزدان‌پرست

اسفراینی و انتقال تجربه سامانیان به غزنویان:

سلطان محمود غزنوی پس از غلبه بر رقیبان، امپراتوری وسیعی بنیان نهاد، برای اداره آن وزیری مدبر و باتجربه از خراسانیان لازم داشت تا آئین مملکت‌داری سامانی را بدو بیاموزد، بنابراین، اسفراینی، عامل و وسیله خوبی برای انتقال آن تجربه و درایت از سامانیان به غزنویان بود.

ابوالعباس اسفراینی و زبان فارسی

از مهم‌ترین کارهای ابوالعباس در ایام وزارتش تغییر زبان رسمی دربار به فارسی بود که برخی این اقدام وی را تحت تأثیر دوستی نزدیک اسفراینی با ابوالقاسم فردوسی دانسته‌اند. نام‌آوری محمود غزنوی در تشویق شاعران پارسی‌گو و ترویج زبان فارسی را بیشتر مرهون ایران‌دوستی وزیر او ابوالعباس اسفراینی می‌دانند.