مسجد و مدرسه حیدریه

مسجد و مدرسه حیدریه قزوین یکی از از آثار تاریخی اهل سنت به شمار می‌رود

این مسجد در دوران سلجوقیان بنا شده است و در قزوین خیابان طالقانی، خیابان بلاغی، محله بلاغی واقع شده است.

این بنا در دوره‌های مختلف تاریخی استفاده‌های متفاوتی داشته‌است

در سده اخیر این بنا به عنوان مدرسه ای نوین با نام مدرسه رهنما مورد استفاده قرار گرفته‌است. از سال ۱۳۸۳ شمسی کاوش این بنا آغاز شد و کاربری آن به یادمانی تاریخی تغییر پیدا کرده‌است.

مسجد حیدریه با تزیینات گچبری زیبای خود یکی از عالی ترین بناهای معماری ایران به شمار میرود. برخی ساخت این مسجد را به قرن دوم نسبت می دهند و معتقدند شاید این همان مسجدی باشد که امام رافعی و حمدالله مستوفی آن را جامع اصحاب ابوحنیفه ذکر کرده اند. این مسجد در زلزله ۵۱۳ هجری قمری تخریب و گنبد آن شکاف برداشت و سپس توسط امیر زاهد خمارتاش بن عبدالله عمادی مرمت و تجدید بنا گردید و بنا به اعتقاد برخی از کارشناسان شباهت گچبری های نفیس آن به گچ بری های مسجد جامع عتیق قزوین، می تواند گواهی بر این موضوع و واحد بودن استاد آن دو اثر باشد.

این مسجد تا دوره صفویه دایر بوده است و به نظر می‌رسد که به جهت تعصبات مذهبی، از نظر افتاده و متروک و خراب گردیده باشد؛ تا اینکه در دوره قاجار با افزودن ایوانی در مقابل شبستان و حجره هایی در اطراف مسجد، تا اندازه‌ای رونق گرفت و مورد استفاده واقع شد.

ساختمان مسجد:

ساختمان این مسجد به صورت چهار طاقی به ابعاد ۳۰/۱۰ متر ساخته شده که به نظر می رسد با پرکردن طاق های شمال غربی و شرقی و اضافه کردن محراب در سمت جنوب، به شکل کنونی درآمده است

این مسجد تماما با آجر ساخته شده و درز آجرها به شکل زیبایی با گچ بندکشی و دیوارهای داخلی آن با طاقنماهای مقرنس دار و کتیبه های بسیار زیبایی تزیین شده است . گچبری محراب و تزیینات مسجد از نظر طرح جزء بهترین و نفیس ترین نمونه های هنر گچبری ایران به شمار میرود.

کتیبه های شش طاقنمای کوچک، از آیات سوره حشر است که به خط بسیار زیبای نسخ به طور برجسته گچبری شده است . یک کتیبه سراسری به خط کوفی، تمام دیوارهای ایوان را می گردد و نظیر کتیبه مقصوره مسجد جامع کبیر قزوین است. در دیوار جنوبی مسجد، محرابی واقع است که از نظر طرح و نوع کار، بهترین نمونه هنری و یکی از باشکوه ترین محراب های کریم با گچ در زمینه آبی نوشته شده است . در اطراف محراب و در داخل باندها، شش کتیبه به خط نسخ و کوفی وجود دارد . کتیبه های کوفی گلدار، کوفی گل و برگ دار و کوفی پیچیده این قسمت ها، از نظر فرم و حالت، جلوه گر یک دنیا زیبایی است . جبهه محراب نسبتا سالم است؛ ولی از نیم آن تا سطح زمین به واسطه رطوبت ریخته است . طاقنماهای زیر گنبد نیز با کتیبه زیبایی به خط ثلث برجسته تزیین شده است . در این کتیبه، پس از نیایش پروردگار و ستایش پیامبر اکرم (ص) و ذکر اسامی خلفای راشدین، احتمالا نام پادشاه وقت و بانی و تاریخ ساخت مذکور بوده که متأسفانه تمام این قسمت ها ریخته و از این رو نمی توان اطلاع دقیقی از سازندگان این بنا به دست آورد

این بنا درنهم مرداد ۱۳۱۲ خورشیدی به شماره ۲۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید