علیشیر نوایی
میرنظامالدین علیشیر نوائی مشهور به علیشیر نوایی از وزیران بنام اهل سنت ایران شاعر، دانشمند و سیاستمدار برجسته دوران تیموری و معاصر سلطان حسین بایقرا بود
تولد و وفات:
علیشیر نوایی در سال ۸۴۴ هجری قمری در هرات چشم به جهان گشود و در سال ۹۰۶ هجری قمری در زادگاهش چشم از جهان فرو بست.
نظام الدین نوایی پیش از وزارت:
این وزیر بنام اهل سنت تحصیلات اولیه خود را نزد پدرش کیچکینه بخشی -که از جمله امرای دربار تیموریان بود – کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیل به سمرقند رفت.
علیشیر در خردسالی با سلطان حسین میرزا همدرس و هممدرسه بود.
نوائی از آن پس به منظور تحصیل معارف و کمالات خراسان و سمرقند و بسیاری از شهرهای دیگر را سیاحت کرد و در آن میان گرفتار فقر و فاقهای سخت شد. با به سلطنت رسیدن سلطان حسین میرزا امیر علیشیر بهحکم دوستی دیرینه به نزد او رفت و به گرمی از سوی وی مورد استقبال واقع گردید.
ویژگیهای نظام الدین نوایی:
نظام الدین نوایی از نامدارترین سیاستمداران و فرهنگمردان روزگار فرمانروایی تیموریان بهشمار میآید.
او مردی نیکوصفت و دانشمند و شاعر بوده اشعار بسیاری به دو زبان فارسی و ترکی جغتایی(ازبکی) دارد به همین جهت مشهور به «ذواللسانین» بود. تخلص او در اشعار ترکی «نوائی» و در اشعار فارسی «فانی» است.
آثار و خدمات عامالمنفعه:
بررسی و واکاوی عملکرد امیر علیشیر را تنها به حوزههای سیاست و فرهنگ محدود نمیتوان داشت، چرا که تکاپوهای وی در عرصه فعالیتهای عامالمنفعه و امور خیریه اجتماعی نیز بسیار چشمگیر بودهاست. گواه اصلی در تأیید این مدعا، فهرست بناهای پرشماری اعم از مسجد، مدرسه، حمام، کتابخانه، بیمارستان، کاروانسرا، پل و … که امیر علیشیر در جهت رفاه حال عامه بنیان نهاده بود
از جمله مشهورترین آثاری که توسط امیر علیشیر بنیاد گردید میتوان به مجتمع جامی در هرات، آبراهه چشمه گیلاس مشهد، دارالحفاظ، کاروانسرای سنگ بست، مسجد جامع ترشیز، رباط اسفراین، بند طرق مشهد، پل بابا کمال هرات، مدرسه فناییه هرات، مسجد جامع سرخس و … اشاره داشت
حمایت نظام الدین نوایی از دانش و دانشمندان:
امیرعلیشیر نوایی برجستهترین حامی و بزرگترین پشتیبان فرهنگ در روزگار تیموریان بود و بدین سبب جمعی بزرگ و پرشمار از دانشمندان، عالمان، هنرمندان، شاعران، نویسندگان و عارفان به گرد او فراز آمده بودند. از جمله مشهورترین اینان میتوان از مورخان نامدار میرخواند و خواندمیر، نقاش سرشناس کمال الدین بهزاد، خوشنویش پرآوازه سلطانعلی مشهدی، و همچنین شاعر و عارف بزرگ جامی یاد کرد
آثار مکتوب نظام الدین نوایی:
شمار آثاری که تدوین آنها را به امیر علیشیر نسبت دادهاند به نسبت افزون و حدود سی تا نود اثر است. از مهمترین آثار وی:
- اربعین منظوم. به ترکی
- تاریخ انبیاء و حکما، به ترکی
- تاریخ ملوک عجم، به ترکی
- خمسه نوائی، به ترکی که در تقلید و استقبال از خمسهٔ نظامی و خمسه امیرخسرو دهلوی سروده و آن پنج مثنوی است به زبان ترکی جغتائی به نامهای: حیرهالابرار، لیلی و مجنون، فرهاد و شیرین، سبعهٔ سیاره، سد اسکندری یا اسکندرنامه.
- خمسهالمتحیرین، به ترکی و آن رسالهای است در شرح حال عبدالرحمان جامی و با در نظر گرفتن یک مقدمه و یک خاتمه و سه مقاله، بدین نام خوانده شدهاست.
- دیوان اشعار فارسی (دیوان فانی). ازجمله مشهورترین اشعار این دیوان مرثیهای است که امیر علیشیر آن را در پی درگذشت مراد و دوست یکرنگ خویش، نورالدین عبدالرحمن جامی، سرود
محرومیت های سیاسی اهلسنت ایران
پس از پیروزی انقلاب قرار بود رنگ و نژاد و زبان و دین امتیاز نباشند و حکومت اسلامی برخاسته …
