بزرگان اهل سنت سرزمین فارس در علوم اسلامی
برخی از مشهورترین بزرگان اهل سنت ایران در علم تفسیر قرآن:
- محمد بن جریر طبری (متوفی ۳۱۰ ه ق) اهل آمل:
صاحب کتاب «جامع البیان فی تأویل القرآن» به زبان عربی مشهور به تفسیر طبری که تا به امروز یکی از مراجع اصلی مفسران به شمار می‌آید.
این تفسیر در زمان سلطنت منصور بن نوح بن نصر بن احمد بن اسمعیل سامانی، در نیمه دوم قرن چهارم هجری، به وسیله علما و فقهای ما وراء النّهر از عربی به فارسی ترجمه شده‌است.
- عبدالرحمن بن محمد ابی حاتم رازی مشهور به ابو حاتم رازی (متوفی ۳۲۷ ه ق) اهل ری:
صاحب کتاب التفسیر مشهور به تفسیر ابن ابی‌حاتم رازی یکی از تفاسیر معتبر و مشهور اهل سنت است که به روش تفسیر مأثور تألیف شده و مملو از احادیث و آثار صحابه و تابعین می‌باشد.
- ابوعبدالله محمد بن عمر بن حسن رازی مشهور به فخر الدین رازی. (متوفی:۶۰۶ ه.ق) اهل ری:
صاحب کتاب «تفسیر کبیر» مشهور به مفاتیح الغیب یا تفسیر رازی. از ویژگی‌های این تفسیر بیان جزئیات کم‌نظیر و استطراد آراء مفسران و متکلمان، در کنار دقت نظر در مباحث و به‌کارگیری براهین عقلی است. تفسیر کبیر را می‌توان دائرهالمعارفی از علوم مختلف دانست.
احمد بن فارس بن زکریا قزوینی (متوفی: ۳۹۵ ه.ق) از قزوین
ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی (متوفی: ۴۱۰ ه.ق) از اصفهان
عبدالواحد بن محمد بن علی بن احمد شیرازی (متوفی: ۴۸۶ ه.ق) از شیراز
عبدالرحمن بن محمد بن امیرویه کرمانی (۵۴۳ ه.ق) از کرمان
عبدالله بن مبارک دینوری از دینورمنطقه‌ای نزدیک به کرمانشاه امروزی
محمد بن ابراهیم بن منذر نیشابوری از نیشابور
بُکَیر بن معروف، دامغانی از دامغان
ابوحسن علی بن موسی قمی از قم
تنها نمونه‌هایی از مفسرین اهل سنت ایران در طول تاریخ بوده‌اند
برخی از مشهورترین بزرگان اهل سنت ایران در علم حدیث نبوی:
- امام محمد بن اسماعیل بخاری (متوفی: ۲۵۶ ه.ق) اهل بخارا
از بزرگترین محدثان اهل سنت فارس و مؤلف صحیح بخاری صحیح‌ترین کتاب حدیثی اهل سنت.
- امام مسلم بن حجاج نیشابوری (متوفی: ۲۶۱ه.ق) اهل نیشابور:
از شخصیت‌های معروف اهل سنت ایران در علم حدیث و مؤلف کتاب صحیح مسلم که در صحیح بودن بعد از صحیح بخاری طبقه بندی می‌شود.
- امام ابو عیسی محمد بن عیسی ترمذی (متوفی: ۲۷۹ ه.ق) اهل ترمذ شهری خراسان قدیم که امروزه بخشی از ازبکستان است
از بزرگان اهل سنت فارس در علم حدیث و مؤلف جامع ترمذی یکی از ۶ کتاب معتبر حدیثی در میان اهل سنت.
- امام احمد بن شعیب نسائی (متوفی: ۳۰۳ ه.ق) اهل نسا، شهری در خراسان قدیم که امروزه بخشی از ترکمنستان است
از بزرگان اهل سنت فارس در علم حدیث و مؤلف سنن نسائی یکی از ۶ کتاب معتبر حدیثی در میان اهل سنت.
- سلیمان بن اشعث بن شداد، ابوداود سیستانی (متوفی: ۲۷۵ ه.ق) از سیستان
- احمد بن محمد بن احمد سِلَفَه اصفهانی (متوفی: ۵۷۶ ه.ق) از اصفهان
- علی بن احمد بن حسین یزدی شافعی (متوفی: ۵۵۱ ه.ق) اهل یزد
- انوشیروان بن خالد بن محمد، ابو نصر کاشانی فینی (متوفی: ۵۳۲ ه.ق) اهل کاشان
- احمد بن محمد بن اسحاق دینوری ملقب به ابن سنی (متوفی: ۳۶۴ ه.ق)، اهل دینور (مکانی نزدیک به کرمانشاه امروزی)
از دیگر نامداران اهل سنت ایران در زمینه‌ی حدیث بوده‌اند و با مراجعه به کتاب‌های رجال و طبقات علمای حدیث می‌توان نام هزاران محدث و راوی اهل سنت ایران را به چشم دید.
برخی از مشهورترین بزرگان اهل سنت ایران در علم فقه:
- ابواسحاق ابراهیم بن علی شیرازی (متوفی: ۴۷۶ه.ق) اهل فیروزآباد فارس
وی یکی از بزرگان اهل سنت ایران در علم فقه و از مشهورترین فقهای مذهب شافعی است که در این مذهب لقب شیخ الشافعیه را به خود اختصاص داده است. او مثالی در زهد و قناعت بود و در زمانه‌ی خود به ریاست مذهب شافعی رسید.
معروف‌ترین کتاب او المذهب فی الفقه الشافعی نام دارد.
- ابوبکر محمد بن ابراهیم بن منذر نیشابوری (متوفی: ۳۱۹ ه.ق) از اهالی نیشابور
او یکی از بزرگان اهل سنت و از دانشمندان شافعی مذهب و مفسر قرآن در سده چهارم بوده است. از کتاب‌های مشهور او الاجماع بین آراء الفقهاء مشتمل بر ۷۶۵ مسئله می‌باشد. این اثر از نخستین کتب فقهی است که از بین نرفته است.
- زفر بن هذیل بن قیس بن سلم عنبری (متوفی: ۱۵۸ ه.ق) پدر وی از اصفهان بود
او یکی از بزرگان اهل سنت و از دانشمندان حنفی مذهب و از بزرگترین شاگردان امام ابوحنیفه به شمار می‌رود.
امام ذهبی درباره‌ی او گفته است: او یکی از دریاهای علم و افراد باهوش زمان خود بود.
- ابویعقوب، اسحاق بن احمد رازی اهل ری و از فقیهان مالکی مذهب
- محمد بن عبدالله بن صالح بن عمر ابهری، از علمای ابهر و از فقیهان مالکی مذهب
- احمد بن محمد بن حجاج مروذی اهل مرو از علما و فقیهان حنبلی مذهب
برخی از فقهای مشهور اهل سنت ایران بوده‌اند
برخی از مشهورترین بزرگان اهل سنت ایران در زبان و ادبیات عرب:
- ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر سیبویه (متوفی: ۱۸۰ ه.ق) اهل منطقه‌ی بیضاء در فارس
از بزرگان اهل سنت ایران در صرف و نحو زبان عربی و پیشوای مکتب نحوی در بصره بود.
- احمد بن فارس بن زکریا بن محمد بن حبیب لغوی قزوینی مشهور به ابن فارس (متوفی: ۳۹۵ه.ق) اهل قزوین
وی از بزرگان اهل سنت ایران، لغوی، کاتب، ادیب و شاعر عرب‌زبان ایرانی در سده چهارم بود.
وی نزدیک به ۵۰ تألیف دارد که مشهورترین آنها کتاب معجم مقاییس اللغه می‌باشد.
- ابوطاهر مجدالدین محمد بن یعقوب فیروزآبادی (متوفی: ۸۱۶ ه.ق) زاده‌ی قیروکارزین در استان فارس
وی از بزرگان اهل سنت ایران و یکی از مشهورترین دانشمندان جهان در زمینه‌ی زبان و ادبیات عرب بود.
کتاب «القاموس المحیط و القابوس الوسیط الجامع لما ذَهَبَ مِن کلام العرب شماطیط»، که به «قاموس اللغه» نیز معروف است، در چهار جزء، که مهم‌ترین اثر وی می‌باشد
برخی از مشهورترین بزرگان اهل سنت ایران در تاریخ:
- محمد بن جریر طبری (متوفی ۳۱۰ ه ق) اهل آمل
کتاب او به نام «تاریخ الرسل و الملوک» یا «تاریخ الامم و الملوک» معروف به تاریخ طبری یکی از بزرگترین و معتبرترین منابع دوره اسلامی است. این کتاب همچنین مرجع عمده تاریخ ایران تا اول سده چهارم هجری است
- احمدبن داود بن ونند معروف به ابوحنیفه دینوری (متوفی: ۲۸۳ه.ق) اهل دینور
از دانشمندان بزرگ اهل سنت، اخترشناس، متخصص کشاورزی، گیاه‌شناسی، جغرافی‌دان، ریاضی‌دان، و تاریخ‌نگار در دوران سامانیان و عصر طلایی اسلام. کتاب تاریخ وی به نام «اخبار الطوال»، از نخستین آثاری است که در تاریخ عمومی اسلام و ایران نگاشته شده است.
- حمدالله بن تاج‌الدین ابی‌بکر بن حمد بن نصر مستوفی قزوینی (متوفی: ۷۵۰ ه.ق)
جغرافی‌دان، مورخ، شاعر و نویسنده اهل سنت ایران مشهور به حمدالله مستوفی. کتاب او به نام تاریخ گزیده دربردارنده تاریخ عمومی جهان از آغاز آفرینش تا زمان نوشتن آن است که در سال ۷۳۰ هجری قمری به نام غیاث الدین محمد، پسر خواجه رشیدالدین فضل‌الله و به زبان فارسی تألیف شده است
محرومیت های سیاسی اهل‌سنت ایران
پس از پیروزی انقلاب قرار بود رنگ و نژاد و زبان و دین امتیاز نباشند و حکومت اسلامی برخاسته …
