ابن مُقله وزیر

ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله شیرازی از وزیران اهل سنت ایران در زمان خلافت عباسیان و از دانشمندان و هنرمندان صاحب‌نام دوران اسلامی در تاریخ ایران به شمار می‌آید.

تولد و وفات:

ابن مقله در عصر روز پنجشنبه ۲۱ شوال سال ۲۷۲ه‍. ق در بیضا فارس متولد شده و در سال ۳۲۸ هجری قمری درگذشت.

ابن مقله در منصب وزارت:

این دانشمند بنام اهل سنت در زمان خلافت سه خلیفه‌ی عباسی (المقتدر بالله، القاهر بالله و الراضی بالله) به مقام وزارت رسید.

آوازه و شهرت ابن مقله:

ابن مقله در زمان خویش شهرت به سزایی یافت و نامش را در هر جا به تقدیس و تمجید می‌بردند. چنانکه شاعر عرب در کنار حکمت لقمان و زهد ابن ادهم خط ابن مقله را ذکر می‌کند[۱]

هنر خوشنویسی ابن مقله:

بیشتر تاریخ‌دانان از این وزیر اهل سنت ایران زمین  به‌عنوان اولین مبتکر خوشنویسی اسلامی نام می‌برند و او را اولین کسی ذکر می‌کنند که کتابت را به یک هنر ارتقاء داد.

در واقع ابن‌مقله با بررسی و نظام بخشیدن به خطوط مختلف رایج در زمان خود خطوط ششگانه را انتظام داد و به آن‌ها هویت واقعی بخشید و برای آن‌ها قواعدی وضع کرد.

ابداع مشهورترین خطوط خوشنویسی:

ابن‌مقله وزیر خط محقق را از خط کوفی و نسخ قدیمی ابداع نموده سپس خط ریحان را ایجاد کرد. بعد از آن خط ثلث را از خط ریحان اخذ کرده و قاعده‌مند ساخت. بعد از آن‌ها به شکل‌دادن و منزه کردن خط نسخ پرداخت. از وی به عنوان مبدع خط توقیع نیز نام برده شده است.

قواعد ابن مقله برای زیبایی خط:

ابن مقله ۱۲ قاعده برای زیبایی خط تعیین کرد که به اصول دوازده‌گانه خوشنویسی معروفند و تاکنون، پس از گذشت هزاران سال، اعتبار خود را حفظ کرده‌اند.

عزم و پشتکار ابن مقله:

در دوران خلافت الراضی بالله پی بدخواهی عده‌ای حسود، دست راست این هنرمند را از بدنش جدا کردند. ولی خلیفه پشیمان شده و دستور به مداوای او داد امام سودی نداشت.

پس نوشتن با دست چپ را تمرین کرد و حتی قلم را به آرنج دست راست می‌بست و می‌نوشت و موفق هم بود.

هنرمندانی که از وی در خطاطی تأثیر پذیرفتند:

پس از ابن‌مقله افرادی چون محمد بن سمسانی و محمد بن اسعد شیوه او را فرا گرفتند و یک سده بعد، ابوالحسن علی بن هلال معروف به ابن بواب، این شیوه را از آن دو آموخت و تکمیل کرد و تمامی خطوطی که ابن‌مقله پدیدآورده بود را کمال بخشید

[۱] – «فصاحه سحبان و خط بن مقله ……و حکمه لقمان و زهد بن ادهم………. اذا اجتمعت فی المرء و المرء مفلس………. فلیس له قدر بمقدار درهم»